Δύο Έλληνες Αρχιτέκτονες στο γραφείο της Zaha Hadid

της Παγώνας Λαψάτης, kathimerini.gr*

Tο Λονδίνο τούς τράβηξε γιατί εκεί μπόρεσαν να ακολουθήσουν την αγάπη τους για το design και τις πρωτοποριακές μεθόδους κατασκευής, όπως και την ανάγκη τους για σχεδιασμό πέρα από στερεότυπα. Από το 2012 ο Δημήτρης Κολώνης και η Ζέττα Κοτσιώνη έχουν ενταχθεί στην ομάδα του διεθνούς γραφείου Zaha Hadid Architects και ασχολούνται με έργα διαφορετικής κλίμακας, όπως το Opus Tower στο Ντουμπάι, το Esfera City Center στο Μεξικό, η Πλατεία Ελευθερίας στην Κύπρο κ.ά. Με την ευκαιρία της συμμετοχής τους στο 2ο Συνέδριο Αρχιτεκτονικής και Τουρισμού στη Ρόδο, όπου παρουσίασαν έργα που σχετίζονται με τον τουρισμό, τις υποδομές και την τουριστική ανάπτυξη, όπως το Puerta America στη Μαδρίτη που υπογράφει το ΖΗΑ, μας μίλησαν για το πώς η αρχιτεκτονική φτιάχνει τοπόσημα που γίνονται προορισμοί και προβάλλει την κουλτούρα ενός τόπου.

Ήσασταν ανάμεσα στους βασικούς ομιλητές στο 2ο Συνέδριο Αρχιτεκτονικής και Τουρισμού που πραγματοποιήθηκε στη Ρόδο. Πόσο σημαντικές είναι τέτοιες ενέργειες για την ανάπτυξη της τουριστικής βιομηχανίας στην περιφέρεια;

Ο τρόπος με τον οποίο οργανώθηκε το συνέδριο είχε εξαιρετικό ενδιαφέρον και το πάνελ αποτελούνταν από ομιλητές με διαφορετικές ιδιότητες και αφετηρίες. Τα θέματα όμως που ανέπτυξαν στόχευαν στο ίδιο αποτέλεσμα: την ανάπτυξη του τουρισμού. Και γι’ αυτό συγκέντρωσε ακροατήριο από διαφορετικές ομάδες ανθρώπων: αρχιτέκτονες, ξενοδόχους, επιχειρηματίες, εργαζομένους και ενδιαφερομένους τόσο στον τομέα της αρχιτεκτονικής όσο και του τουρισμού.
Ο συνδυασμός γραφείων που παρουσίασαν οραματική αρχιτεκτονική και έργα που στοχεύουν στον τουρισμό και στην ξενοδοχειακή ανάπτυξη με φορείς που διαχειρίζονται τον τουρισμό και μπορούν να οριοθετήσουν αυτή την αρχιτεκτονική είναι ικανός να ενεργοποιήσει τις διαδικασίες για την ενδυνάμωση και την ανάπτυξη της περιφέρειας.

Συμφωνείτε με την άποψη όσων (αρχιτέκτονες, ιστορικοί, φιλόσοφοι) λένε ότι αρχιτεκτονική και τουρισμός ανήκουν πλέον στο είδος που λέγεται «spectaculture» (συνδυασμός εντυπωσιακής εικόνας και πολιτισμού) – με κύρια παραδείγματα τη Βαρκελώνη και το Μπιλμπάο. Αποτελεί βασικό κριτήριο για την αρχιτεκτονική να είναι θεαματική;

Η αρχιτεκτονική είναι ένα σύμπλεγμα από συστήματα που λειτουργούν μαζί, όπως οργάνωση, τεχνολογία, δομή, μορφή και επικοινωνία. Σε ορισμένες περιπτώσεις στοχεύει στο να είναι περισσότερο θεαματική και εντυπωσιακή από άλλες. Ειδικά όταν πρόκειται για ένα δημόσιο κτίριο ή έργο, π.χ. μια πλατεία, ένα μουσείο, ένα πολιτιστικό ή αθλητικό κέντρο, τότε θέλει να προκαλέσει το ενδιαφέρον με την ιδιαιτερότητα του σχεδιασμού του και να προσκαλέσει τον επισκέπτη. Ταυτόχρονα, όμως, η αρχιτεκτονική αποτελεί μέσο παιδείας –αισθητικής και πολιτιστικής–, προβάλλοντας εναλλακτικές οπτικές και τρόπους σκέψης μέσω μιας νέας χωρικής εμπειρίας.
Ο τουρισμός από την πλευρά του βασίζεται στην ανάγκη και στην περιέργεια του ανθρώπου να δει παραπέρα και να εξερευνήσει. Ο εντυπωσιασμός και η διαφορετική εμπειρία αποτελούν και σήμερα τους βασικούς λόγους για τους οποίους κανείς ταξιδεύει, μαζί με νέες ανάγκες που έχουν δημιουργηθεί στη σύγχρονη ζωή, όπως να ξεκουραστεί, να δικτυωθεί κ.λπ.

Μπορεί η αρχιτεκτονική να αποτελέσει εργαλείο για την τουριστική ανάπτυξη ενός τόπου;

Δημιουργώντας landmarks –ή τοπόσημα– η αρχιτεκτονική μπορεί να διαμορφώσει «προορισμούς» που από μόνοι τους είναι ικανοί να προσελκύσουν τον επισκέπτη. Ο τρόπος που εμείς αντιμετωπίζουμε τον σχεδιασμό αφορά στην αντιμετώπιση της χωρικής εμπειρίας συνολικά. Την ίδια φιλοσοφία εφαρμόζουμε και στον σχεδιασμό των τουριστικών εγκαταστάσεων και έργων υποδομών. Σχεδιάζουμε έργα που διαφοροποιούνται από τα στοιχεία του ήδη χτισμένου περιβάλλοντος, προσφέροντας κατάλληλο υπόβαθρο για την προβολή της ιδιαίτερης κουλτούρας και του πολιτισμού ενός τόπου. Αυτή η προσέγγιση μπορεί να εφαρμοστεί σε κάθε τόπο ανεξαρτήτως της κλίμακάς του (π.χ. μια πρωτεύουσα ή ένα νησί). Εστιάζουμε στην αναζήτηση μιας χωρικής ποιότητας που ταλαντεύεται μεταξύ της γλυπτικής και της αρχιτεκτονικής, προσφέροντας μια ιδιαίτερη εμπειρία όπου όλα τα στοιχεία της είναι συνυφασμένα και συμπεριφέρονται ενιαία. Όπως δηλαδή συμβαίνει και στη φύση. Το όραμά μας για το δομημένο περιβάλλον είναι ότι πρέπει να έχει την ίδια συνοχή και αλληλεπίδραση με τις δομές που υπάρχουν στη φύση.

Και πώς καταφέρνει η αρχιτεκτονική να αντανακλά τις διαφορές –και τις ομοιότητες– ανάμεσα σε κοινωνίες, πολιτισμούς κ.ά.;

Πιστεύουμε στη διαμόρφωση μιας παγκοσμιοποιημένης σχεδιαστικής γλώσσας που δεν ισοπεδώνει τη διαφορετικότητα, αλλά αναγνωρίζει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε κουλτούρας και συνδιαλέγεται μαζί τους. Η αρχιτεκτονική του γραφείου Zaha Hadid Architects είναι τέτοια, καθώς απευθύνεται σε όλες τις αγορές. Θεωρούμε ότι ο σχεδιασμός είναι μια συνδυαστική διαδικασία που ενσωματώνει διαφορετικά στοιχεία και τα συνθέτει με τέτοιο τρόπο, που να συμπεριφέρονται ενιαία, χωρίς όμως να αφομοιώνονται. Αυτή η αρχή του συσχετισμού και της πολυπολιτισμικής κουλτούρας υπάρχει σε όλα τα επίπεδα του σχεδιασμού, είτε αφορά στη διαφορετικότητα είτε στις πολιτιστικές αναφορές, στα δομικά υποσυστήματα, στη σύνθεση της ομάδας σχεδιασμού κ.ο.κ.

Η αρχιτεκτονική δημιουργεί τάσεις ή τις ακολουθεί; Και κατά πόσο η ανάγκη για διαφοροποίηση ανταποκρίνεται στην επιθυμία ενός επισκέπτη που αναζητά αυθεντικότητα;

Είναι γεγονός πως η δύναμη της εικόνας είναι ισχυρότερη από ποτέ. Αναπόφευκτα παρατηρούμε ότι με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και των social media, με τις εικόνες να ταξιδεύουν τόσο γρήγορα και άμεσα, δημιουργούνται και ακολουθούνται τάσεις στην αρχιτεκτονική, όπως συμβαίνει στη μόδα, στην τέχνη κ.ο.κ. Η αρχιτεκτονική όμως είναι κάτι πιο μόνιμο για να αποτελεί μόδα – θέλει να είναι διαχρονική.
Επίσης, για να είναι κάτι αυθεντικό, πρέπει να εκφράζει κάποια φιλοσοφία και όχι απλώς να αναπαράγει εικόνες. Το γραφείο μας έχει δημιουργήσει μια πολύ δυνατή σχεδιαστική ταυτότητα, που το έχει κάνει να είναι ένα από τα πιο δημοφιλή και αναγνωρίσιμα διεθνώς. Δεν θεωρούμε όμως σε καμία περίπτωση ότι αυτή η ταυτότητα είναι δεσμευτική ή ότι αποτελεί αυτοσκοπό σε κανένα από το έργα μας. Αντίθετα, αναζητάμε πάντα με την ίδια ανησυχία να αναδείξουμε τις ποιότητες του χώρου που προκύπτουν από την εφαρμογή μιας διαδικασίας που πειραματίζεται γύρω από τον σχεδιασμό.