Η Toulouse le Mirail είναι ο νέος οικισμός της παλιάς πόλης Toulouse που βρίσκεται στο νότιο μέρος της Γαλλίας.
Το 1960, το δημοτικό συμβούλιο της Toulouse αποφάσισε τη δημιουργία ενός νέου οικισμού, για 100.000 κατοίκους, σχετικού με την παλιά πόλη της Toulouse.
Συγχρόνως δοκιμάζεται μια νέα ιδέα οργάνωσης, σε σχέση με την υπάρχουσα πόλη. Το πρώτο βραβείο και την ανάθεση αναλαμβάνει η ομάδα του Κανδύλη, Josic, Woods, Dony.
Πρέπει να δημιουργηθεί μια νέα πόλη, η Toulouse le Mirail μέσα σε 13 χρόνια.
Toulouse: Πόλη ποταμού, με 170.000 κατοίκους το 1954 και 300.000 το 1978, βρίσκεται σε απόσταση 700 χλμ. Από το Παρίσι. Μετά το τέλος του πολέμου και κάθε χρόνο, 2.000 κάτοικοι περίπου προστίθενται στην περιοχή. Στη φυσική αύξηση του πληθυσμού που είναι 2.000 κάθε χρόνο (περισσότερες οι γεννήσεις από τους θανάτους), πρέπει επίσης να προσθέσουμε την τοπική μετανάστευση από το Midi Pyrenees (Πυρηναία) δηλ. 7.000-8.000 άτομα κάθε χρόνο.
Η Toulouse, είναι ένα σταυροδρόμι οδικού, σιδηροδρομικού, αεροπορικού, και ποταμήσιου δικτύου. Παίζει σημαντικό ρόλο στον διοικητικό και μορφωτικό τομέα, μέσα σε μια αραιοκατοικημένη γεωργική περιοχή.
Οι ρόλοι της είναι διάφοροι: Εμπορικό κέντρο με δύο λειτουργίες. Τροφοδότηση της πόλης σε πωλήσεις λιανικού επιπέδου και χονδρικού για την περιοχή, συγκέντρωση της τοπικής παραγωγής. Κέντρο της 9ης οικονομικής περιοχής της Γαλλίας, πρωτεύουσα διοικητική της περιοχής Haute – Garonne και πόλη στρατιωτική. Σημαντική πανεπιστημιακή πόλη, τουριστικό κέντρο. Και πάνω απ’ όλα βιομηχανική πόλη, ύπαρξη ατομικής ενέργειας, εργοστάσια αεροναυτικής (sud – breguet – latecoere – fouga), χημικά (onia) και χειροτεχνίας.
Η Toulouse έπρεπε να κατασκευάσει κάθε χρόνο 4.500 κατοικίες μέχρι το 1970, για να αντικαταστήσει τα πολύ παλιά και ακατοίκητα σπίτια, για να φιλοξενήσει τους επιπλέον κατοίκους και τους καινούργιους που έρχονται. Η δημογραφική αύξηση, η ανάγκη σε κατοικίες και η έλλειψη χώρου στην Toulouse έδωσαν την ιδέα της δημιουργίας του νέου οικισμού, Toulouse le Mirail.
Το Πρόγραμμα του Διαγωνισμού
H Zup (Zone d’ urbanization prioritaire)* ζώνη δομήσεως κατά προτεραιότητα, δημιουργήθηκε για ν’ ανταποκριθεί σε μεγάλο μέρος, στη λειτουργία της μητρόπολης και της περιοχής της Toulouse.
Στόχος της είναι να επιτρέψει την εγκατάσταση 100.000 κατοίκων μέσα σε 20.000-25.000 κατοικίες. Δεν πρέπει να είναι σε καμία περίπτωση «υπνούπολη» ή αυτόνομη πόλη…
Η Zup πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στην πόλη. Οι γείτονες των κατοικιών πρέπει να έχουν έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα σχετικό με τις μέχρι τότε κατασκευές.
Το Πρόγραμμα προέβλεπε:
20.000 έως 25.000 κατοικίες, χωρισμένες ως εξής:
20% σε βίλλες ή μονοκατοικίες, 75% σε κοινωνικές λαϊκές πολυκατοικίες, 5% σε κατοικίες πολυτελούς κατασκευής και πενήντα κατατετμημένα τμήματα για βίλλες μ’ εξοχικό χαρακτήρα.
Σχολικός εξοπλισμός: 16 σχολικά συγκροτήματα 600 τάξεων περίπου δημοτικού, 3 γυμνάσια κλασσικής και οικονομικής κατεύθυνσης, 3 τεχνικά γυμνάσια.
Κοινωνικός εξοπλισμός και υγείας: 7 κοινωνικά κέντρα (νηπιαγωγεία, εξωτερικό ιατρείο, διαγνωστικό ιατρείο, βρεφοκομείο, παιδικός σταθμός, γηροκομεία, κλινικές για ανάπηρα παιδιά), νοικοκυρικό κέντρο, 3 ταχυδρομεία, τηλεφωνικό κέντρο, Super Market για κάθε γειτονιά και πολλά μικρά εμπορικά κέντρα για κάθε γειτονιά.
Πνευματικός και αθλητικός εξοπλισμός: 4 μεγάλες αίθουσες φυσικής αγωγής, στάδιο, κέντρο νεότητας, πισίνα κλειστή – ανοικτή, 4 εκκλησίες καθολικές και μια εβραϊκή.
Οι βασικές ιδέες της σύνθεσης της Toulouse le Mirail ήσαν:
￭ H πολεοδομία και η αρχιτεκτονική είναι μέρος της ίδιας διαδικασίας.
￭ Η αρχιτεκτονική προσδίνει (ιεραρχεί) μια μορφή στις κοινωνικές εκδηλώσεις.
￭ Η πολεοδομία διευθετεί τις σχέσεις μεταξύ των διαφόρων ενεργειών.
Η πολεοδομία καθορίζει τον χώρο μέσα στον οποίο γεννιέται η αρχιτεκτονική.
Ο χώρος αυτός καθορίζεται από το οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό, φυσικό
και τεχνικό περιβάλλον.
Η πολεοδομία μένει μια αφηρημένη έννοια, μέχρις ότου γίνει γενεσιουργός της αρχιτεκτονικής.
Μέσα σ’ ένα οικοδομημένο πλαίσιο η πολεοδομία δημιουργεί τις προϋποθέσεις για αρχιτεκτονική.
Η λειτουργία της καθορίζει τις μεγάλες προϋποθέσεις μέσα στις οποίες το παρόν γίνεται μέλλον.
Οφείλει ν’ αποκαλύπτει και να πλαισιώνει καθαρά τις ανθρώπινες σχέσεις.
Οφείλει να συνδυάζει τις λειτουργίες με τέτοιον τρόπο ώστε η ολοκλήρωση της κοινωνικής ζωής μέσα σ’ ένα πολεοδομικό σύστημα να γίνεται πιο πλούσια χάρη στο σύνολο των στοιχείων που την απαρτίζουν.
Οι κατοικίες είναι συνδυασμένες με το σύστημα της κυκλοφορίας των πεζών και των αυτοκινήτων.
Ο συνοικισμός περιέχει εσωτερικούς διαδρόμους σε διάφορα επίπεδα που μας επιτρέπουν να διαλέξουμε διαδρομή προφυλαγμένη από την κακοκαιρία, για να πάμε προς την«οδό – κέντρο», στους κήπους και στα πάρκα.
Βάσει αυτής της θεωρίας οι μορφές, οι διαστάσεις, οι τοποθετήσεις των κτιρίων, γίνονται λειτουργία της κάτοψης και τέλος, η πολεοδομία γίνεται γεννήτρια (μέθοδος παραγωγής) της Αρχιτεκτονικής.
Η λύση που εφαρμόστηκε στην Toulouse le Mirail έχει σαν σκοπό να δημιουργήσει, πριν από κάθε άλλο, μια «δομή», έναν αστικό σκελετό, επιτρέποντας κατά τακτικά χρονικά διαστήματα την προσαρμογή στις διάφορες προϋποθέσεις, και τα στάδια κατασκευής. Αυτός ο σκελετός γίνεται παραγωγός της τάξης, του ειδικού χαρακτήρα και της ζωής αυτού του νέου τμήματος της συνοικίας, του οποίου η αυτονομία σε σχέση με την παλιά αστική πόλη της Toulouse είναι μηδαμινή.
Αποτελείται από τρία γενικά στοιχεία της βάσης:
1) Ζώνη μεγάλης κοινωνικής συσσώρευσης (συγκέντρωσης) και πυκνής κοινωνικής ζωής.
2) Ζώνη πράσινων χώρων (πάρκα)
3) Δίκτυο συνδέσεως και διάσχιση
1) Ζώνη μεγάλης συγκέντρωσης των δραστηριοτήτων και πυκνότητας της συλλογικής ζωής.
Ο σκοπός έγκειται στην ανατοποθέτηση του δρόμου: πρωταρχική λειτουργία της πολεοδομίας. Ο δρόμος που συγχέεται με τον «δρόμο-πέρασμα», που στρεβλώνεται με την ύπερμετρη χρήση του αυτοκινήτου, είναι καταδικασμένος να εξαφανιστεί.
Η ευθύγραμμη σύλληψη «δρόμος-κέντρο» χώρος απελευθερώσεως των πεζών από τη σκλαβιά των αυτοκινήτων, προσαρμόζεται καλύτερα στο πνεύμα της σημερινής αλλαγής, της κινητικότητας και της αύξησης, χαρακτηριστικό της εποχής μας.
Αυτή η σχέση «οδός-κέντρο» γεννιέται από τα στοιχεία που την αποτελούν. Κατοικίες, μαγαζιά, λαϊκές αγορές, αίθουσες θεαμάτων, μορφωτικά κτίρια. Έχει σαν σκοπό να συνδυάζει τις κατοικίες με τα διάφορα κοινωνικά κτίσματα της πόλης.
Ο δρόμος είναι φτιαγμένος για τον άνθρωπο και όχι για τ’ αυτοκίνητο.
Το αυτοκίνητο διασχίζει το δρόμο, σταματάει μέσα στο parking, και στα garages, σε συγκεκριμένα μέρη δίπλα στην «οδό», και μερικές φορές κάτω απ’ αυτήν. Το αυτοκίνητο θεωρήθηκε σαν όργανο για την εξυπηρέτηση του ανθρώπου.
Να επανεγκαδρυθεί, λοιπόν, η έννοια της «θέας», που έχει εξαφανιστεί από τις νέες πραγματώσεις. Η Χάρτα των Αθηνών που την επεξεργάστηκε ο Cliam κατέστρεψε τον ξεπερασμένο «δρομο-διάδρομο», για να τον αντικαταστήσει από περάσματα, από διαδρομές. Αλλά η λειτουργία «δρόμος» μένει ένα πρωταρχικό στοιχείο μέσα στην πόλη. Πρέπει να βρεθεί ο γραμμικός «δρόμος-κέντρο» σαν δομή βάσης ενός αστικού σχεδίου.
Ο δρόμος γίνεται λοιπόν δραστήριο κέντρο, χάρη στα διάφορα στοιχεία που τον συνθέτουν. Κτίρια ψηλά, μαγαζιά, λαϊκές αγορές, καφενεία, βιοτεχνίες, θέατρα, πλατείες, κ.λ.π., δίνουν στην καθημερινή ζωή έναν αυθόρμητο χαρακτήρα σ’αντίθεση με το καινούργιο πνεύμα της επανάληψης, της ομοιομορφίας και της ομαλότητας.
Η επιχείρηση της Τoulouse le Mirail ανήκει στην κατηγορία των Zup και όχι των Zac.
2) Πράσινοι χώροι – πάρκα
Η αυστηρή μελέτη της μορφολογίας του εδάφους και η σημερινή κατάστασή του, με τις διάφορες δενδροφυτεύσεις, τα αρχαία μνημεία, τα παλάτια, τα κανάλια και τα μικροποταμάκια, οδήγησαν τους πολεοδόμους-αρχιτέκτονες στην πειραματική λύση μιας ευθείας πράσινου χώρου, κοινωνικής ωφελείας, που να περιέχει εκτός από τα στοιχεία συντήρησης, μια συνέχεια χωροταξικής διαμόρφωσης και τις κατάλληλες εγκαταστάσεις για περίπατο, ξεκούραση και φυσική καλλιέργεια (αθλητισμός). Αυτή η πράσινη ζώνη, ακολουθώντας και περιβάλλοντας λίγο-πολύ σε μεγάλη απόσταση το ευθύγραμμο εμπορικό κέντρο, συμμετέχει ενεργά μαζί μ’ αυτό και το κυκλοφοριακό σύστημα στη δημιουργία του σκελετού της πολεοδομικής και κοινωνικής λειτουργίας. Η πρόταση μιας συνέχειας της πράσινης ζώνης, πλησιάζοντας, όσο το δυνατόν και περισσότερο, το ευθύγραμμο κέντρο, δημιουργεί μια άμεση αντίθεση (κοντράστο) μεταξύ των κοινωνικών λειτουργιών και της κοινωνικής ζωής, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα οφειλόμενη σ’ αυτό το «κοντράστο».
3) Σχέση συνδέσεως και προσανατολισμού
Το αυτοκίνητο πρέπει να θεωρηθεί σαν ένα εργαλείο στην υπηρεσία του ανθρώπου και όχι σαν ένα αντικείμενο που απαιτεί την εξυπηρέτησή του από την πολεοδομία.
Σκοπός ήταν να μεταφερθεί σ’ όλα τα σημεία της πόλης το σύνολο των κοινωνικών στοιχείων. Μια ευθύγραμμη οργάνωση είναι η αντανάκλαση της πιο αληθινής κοινωνίας – ανοιχτής προς το μέλλον.
Έπρεπε δε να προσδιοριστεί η λειτουργία του αυτοκινήτου και να φανταστεί κανείς ένα καινούργιο σύστημα κυκλοφορίας, μέσα στο οποίο η κυκλοφορία των πεζών και του αυτοκινήτου να είναι καθαρά ξεχωρισμένες και τελείως ανεξάρτητες και ιεραρχημένες. Έχοντας υπ’ όψη ότι ένα αυτοκίνητο διασχίζει μια μακρυνή απόσταση και σε χρόνο λιγότερο από τον πεζό…
Επιβάλλεται μια ιεραρχία των διαφόρων συνδέσεων, ανάλογα με τις διάφορες λειτουργίες τους.
Σύνδεση ταχεία ή αργή – έμμεση ή άμεση με μεγάλη ή μικρή ταχύτητα μας επιτρέπει να καθορίσουμε ένα σύστημα κυκλοφορίας, παρόμοιο με το κυκλοφοριακό σύστημα του ανθρώπου. Αυτό το σύστημα δημιουργεί μια
οργανική σύνθεση, επιτρέποντας στον άνθρωπο να δημιουργήσει ένα σύστημα κυκλοφορία για τους πεζούς. Η συνειδητοποίηση της σχέσης των διαφορετικών κλιμάκων μεταξύ πεζών και αυτοκινήτων (χρόνος, ταχύτητα, κούραση…) τους οδήγησε σε μια πρόταση εισόδου και κυκλοφορίας, όπου το αυτοκίνητο διασχίζει αποστάσεις πιο μακρινές από τους πεζούς και οι πεζοί κάνουν διαδρομές πιο κοντινές και ευθείες.
Έτσι λοιπόν στην Toulouse le Mirail η επιχείρηση αντιμετωπίστηκε συνολικά. Το πρόβλημα ήταν να δημιουργηθεί ένα πολεοδομημένο οικοδόμημα, που θα συνδέει τις διαφορετικές δραστηριότητες με την κατοικία, αντί να τις απομονώνει και σε σχέση, πάντοτε με την λειτουργία και ύπαρξη της παλιάς πόλης της Toulouse.
Αυτή είναι η εικόνα που δίνει το σχέδιο της Toulouse le Mirail. Η εικόνα ενός σύνθετου οργανισμού με τις διαφορετικές του λειτουργίες, ενωμένες και ακέραιες συγχρόνως.
Τα κτίρια περιέχουν τον δρόμο και ταυτίζονται μ’ αυτό. Στην Toulouse ο δρόμος εκτός από τις κατοικίες, θα εξυπηρετήσει τα εμπορικά καταστήματα, τα σχολεία, τους κινηματογράφους. Όλα αυτά θα βρουν τη θέση τους στη διάρκεια της διαδρομής του διαβάτη, γιατί τ’ αυτοκίνητο σίγουρα θα έχει τους δικούς του δρόμους, που δεν θα διασταυρώνονται αναγκαστικά με τον δρόμο του διαβάτη που θα μπορεί αν θέλει να διασχίσει ολόκληρη την πόλη, χωρίς ν’ αφήσει το καταφύγιο του δρόμου.
Ο εσωτερικός δρόμος γίνεται το κυκλοφοριακό σύστημα της πόλης. Θα εξυπηρετήσει εύκολα το σπίτι και αν ένας δρόμος δεν είναι αρκετός θα φτιαχτούν και οι άλλοι πιο ψηλά ή πιο χαμηλά.
Τα σχέδια των Γ. Κανδύλη, Josic και Woods δεν δηλώνουν λύσεις σε όλα αυτά τα προβλήματα. Η δουλειά τους δεν αναφέρεται στο πως θα είναι η πόλη σε πενήντα χρόνια, αλλά ενδιαφέρεται να κτίσει μια πόλη για σήμερα, να βρει λύσεις άμεσα χρήσιμες.
«Δεν μπορούμε να διαχωρίσουμε μια αρχιτεκτονική από τον καιρό της, λέγει ο Γ. Κανδύλης. Ο αρχιτέκτονας μπορεί σήμερα να παρουσιάσει το μέλλον, αλλά όχι να διαχωριστεί απ’ αυτό που είναι σύγχρονο».
Συμπεραίνοντας : η βασική ιδέα για το έργο της Toulouse le Mirail, ήταν να προκληθεί η ανάμιξη των αστικών λειτουργιών με την κατοικία του ανθρώπου, σύμφωνα με τα παραδοσιακά πρότυπα και σε αντίθεση με τα «μοντέρνα σύνολα», όπου η συστηματική εφαρμογή του «Zoning», δεν μπορεί να δημιουργήσει παρά μόνο ένα χαρακτήρα δεδομένο, εξ’ αρχής μπερδεμένο και απρόσωπο.
Η συνοικία της Mirail, φυσική επέκταση της πόλης της Toulouse, έπρεπε να εγγυηθεί το πέρασμα από το παρελθόν στο παρόν. Η ιδιαιτερότητα του εγχειρήματος βρίσκεται στην αναθεώρηση και αξιοποίηση της έννοιας «δρόμος», προορισμένου για τους διαβάτες και την εξυπηρέτηση των αστικών λειτουργιών. Ο «δρόμος-κέντρο», γραμμικός, αποσυνδεδεμένος από την κυκλοφορία του αυτοκινήτου, βασικό στοιχείο της φυσιογνωμίας του έργου, είναι στενά συνδεδεμένος με τους πολεοδομικούς όγκους, που τον περιτριγυρίζουν, ώστε η σύνθεση της αρχιτεκτονικής και της πολεοδομίας να επιτρέψει τη μεταξύ τους καλύτερη λειτουργική σχέση.
*Οι Zup-Ζώνες δομήσεως κατά προτεραιότητα, είναι ζώνες αστικής ανάπτυξης, σε λαϊκές γειτονιές ως επί το πλείστον, χωρίς να υπάρχουν προγράμματα εξοπλισμού, σε αντίθεση και σε αντικατάσταση των Zac (Ζώνες συνδυασμένης ανάπτυξης) που εφαρμόστηκαν ως επί το πλείστον στις νέες πόλεις στην Γαλλία.
Βιβλιογραφία
1. Urbanisme.
2. Battir.
3. Architecture d’ aujourd’ hui.
4. Jardins des arts.
5. Villies nouvelles P. Merlin.
6. Architecture – Fonctions.
7. Κείμενο ομιλίας Γ. Κανδύλη στο μορφωτικό κέντρο του Παρισιού τον Μάρτιο 1978 για την Toulouse le Mirail.
8. Toulouse le Mirail: La nainanu d’ un ville nouvelle G. Candilis – A. Josic – S. Wood.
9. Recherches sur l’ architecture du loisin, G. Candilis.
10. Agir No 10 «Urbanisation et VI plan.
11. Bulletin du PCM “Les villes nouvelles mars 71».
12. Cahier de IAVRP.
13. District – information: «creation de villes nouvelles» 70.
14. Les Echos; «Villes nouvelles – in –nover pour mieux vivre» 72.
15. Hommes et logements «La creation des villes nouvelles est-elle la solution souhaitable pour enrayer la croinance anarchique des agglomeration? 1967.
16. Information municipale; «Amenagement et Urbanismen.
17. Moniteur du travaux Publics et du Batiment.
18. Technique et architecture.
19. Doublet «De Paris au villes nouvelles».
20. Thurnavier 6 «La creation de villes nouvelles».
21. Secretoriat du Groupe central des villes nouvelles.
