Πολλές φορές στις τελευταίες δεκαετίες, οι πολεοδρόμοι προσπάθησαν να εκσυγχρονήσουν ή να αντικαταστήσουν την περίφημη «Χάρτα της Αθήνας» που δημοσιεύτηκε από τον Le Corbusier και τους συνεργάτες του του ciam στο μακρυνό 19333. προφανώς ένα τέτοιο επιχείρημα ήταν απραγματοποίητο στην Ευρώπη, μέσα στα πλαίσια μιας αντίληψης «θεοφώτιστης» που για πολύ είχε απορρίψει το διαφορετικό, τις αξίες που δεν ταιριάζουν με την δική της λογική. Κατορθώθηκε εδώ στο Περού, σε υψόμετρο τρεις χιλιάδες εξακόσια μέτρα σε ένα Τρίτο Κόσμο ή έστω «άλλο» ενώπιον του υπέροχου και ερμητικού πολιτισμού των Ίνκας. Μερικό φοβώνταν ότι η λαμπρή τελετή της υπογραφής, που θα γινόταν πάνω στο Machu Picchu θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μια σκηνή μελοδράματος. Αλλά και οι πιο απογοητευμένοι διανοούμενοι συνέλαβαν το υποβλητικό σχόλιο του Pablo Neruda: αυτό το μέρος είναι «ο πιο ψηλός αμφορέας που περικλείει την σιωπή».
Το ντοκουμέντο υπογραμμένο από περίπου τριάντα αρχιτέκτονες διαφόρων εθνικοτήτων, αναπτύσσεται σε έντεκα κεφάλαια που αναφέρουν με ακρίβεια οτιδήποτε συνέβη, στα τριάντα χρόνια, στο θέμα των ανθρωπίνων εγκαταστάσεων. Αναγνωρίζεται πριν απ’ όλα ότι ο παραδοσιακός διαχωρισμός μεταξύ πόλης και επαρχίας είναι ήδη ξεπερασμένος. Χρειάζεται μια ολική στρατηγική που να γλυτώνει τις σπατάλες ενωποιόντας τα οικονομικά προγράμματα, με τα πολεοδομικά . Από το 19333 ο πληθυσμός του πλανήτη διασπάστηκε, προξενώντας μια τριπλή κρίση: οικολογική ενεργειακή και έλειψη τροφίμων. Στις Ηνωμένες Πολιτείες τα πιο εύπορα στρώματα καταφεύγουν στις περιφέρειες, εγκαταλείποντας την καρδιά των μητροπόλεων σ’ εκείνους που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα και το ενδιαφέρον να τη δασώσουν. Στις καθυστερημένες χώρες παρακολουθούμε το τραυματικό φαινόμενο της «Καλκουτοποίησης», τη μακροσκοπική αγροτική έξοδο και την αυγή της γέννησης ατελείτων περιφερειακών ζωνών γεμάτες παληόσπιτα και χωρίς κανένα είδος υποδομής. Πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο: τα μέτρα που πάρθηκαν για ν’ απορροφήσουν τα Slums στον πολεοδομικό οργανισμό (δρόμοι, υπηρεσλιες, σπίτια) μεγάλωσαν το κακό επειδή πυροδοτούσαν το μεταναστευτικό ρέυμα.
Η Χάρτα της Αθήνας ξεχώριζε τέσσερες βασικές λειτουργίες: κατοικία, εργασία, αναψυχή, επικοινωνία. Δηλαδή ώθησε στο τεμαχισμό της πόλης φτωχαίνοντας οριστικά τις διαπροσωπικές σχέσεις. Πρέπει λοιπόν να ποντάρουμε σε μια προσέγγιση πολύλειτουργική της οποίας όχι η κατοίκηση, αλλά η επικοινωνία θα είναι πρωταρχικός παράγοντας. Τα δημόσια μέσα μεταφοράς ευνοούνται σε σχέση με την κοινότητα, στα όρια των δυνατοτήτων και προλαβαίνοντας την ρύπανση του περιβάλλοντος. Η προστασία της ιστορικής – μνημειακής κληρονομιάς, οι αναστηλώσεις και οι ανακυκλώσεις συμπεριελήφθησαν στις αναπτυξιακές και όχι στις μουσειακές εργασίες έτσι φαίνεται νόμιμη η διείσδηση σύγχρονων κτιρίων υψηλής ποιότητας στα ιστορικά κέντρα. Η τεχνολογική πρόοδος, πολύ συχνά εκμεταλλευόμενη για στόχους τεχνικούς, πρέπει να λάβει υπ’ όψιν τις τοπικές συνθήκες και τα διαθέσιμα μέσα. Η υποχρέωση των κυβερνήσεων και της διοίκησης δεν εξαντλείται στην σύνταξη ρυθμιστικών σχεδίων, αλλά προϋποθέτει μια συνεχή προσπάθεια, ευέλικτη , με σκοπό να καθοδηγήσει, τις αλλαγές.
Πολλές απ’ αυτές τις θέσεις δεν είναι πρωτόφαντες, αλλά μόνο τώρα επικυρώνονται από μια έγκυρη διεθνή αποδοχή. Πιο πρωτότυπο το εντέκατο κεφάλαιο, του οποίου αξίζει να αναφερθούν μερικά τμήματα: «Η Χάρτα της Αθήνας δεν ασχολήθηκε με το αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Δεν ήταν αναγκαίο γιατί εκείνοι που την υπέγραψαν συμφωνούσαν στο να ορίσουν την αρχιτεκτονική «το αρχιτεκτονικό παιχνίδι των καθαρών όγκων κάτω από το φως». Η villa Radieuseσχηματίσθηκε από τέτοιους όγκους: εφάρμοζε μια διαλεκτική κυβιστικής ρίζας κοντά στη μεθολογία ενός χωροσχεδιασμού με σκοπό το σπάσιμο της πόλης στα συστατικά της. Η σύγχρονη αρχιτεκτονική αναπτύχθηκε: το βασικό της πρόβλημα δεν είναι πια το παιχνίδι των όγκων, αλλά η δημιουργία κοινωνικών χώρων για να ζούμε. Το βάρος τώρα δεν είναι το δοχείο αλλά το περιεχόμενο, όχι στο μεμονωμένο οικοδομικό κουτί, αλλά στην ορθότητα του πολεοδομικού δικτύου. Στο 1933 γινόταν αποχωρισμός του αρχιτεκτονικού αντικειμένου, και η πόλη έσπαγε στα κομμάτια της στο 1977 στόχος η ξαναολοκλήρωση γιατί έξω από αυτή τους τη σχέση, χάνουν ζωντάνια και σημασία». Οι πολλαπλές κακόβουλες προσπάθειες να «αναστήσουν revivals Beaux –Arts είναι αναχρονιστικές σε ένα βαθμό ανατριχιαστικό»: Οι κατακτήσεις των χρόνων του ’30 διατηρούν πλήρη αξία, αλλά σ’ αυτές προστίθενται τα μαθήματα του Frank Lloyd Wrightστη δυναμική του χώρου και τη συμβίωση μεταξύ κτιστού και περιβάλλοντος χώρου, επακόλουθο της ενοποίησης πόλη-αγρός.
«Έφθασε η στιγμή να απευθύνουμε μια έκκλιση σε όλους μας ώστε να αποκτήσουμε πλήρη συνείδηση της πορείας του μοντέρνου κινήματος και να σταματήσουμε να οραματιζόμαστε πολεοδομικά συγκροτήματα αποτελούμενα από ρητορικά πρίσματα, κάθετα ή οριζόντια, κλειστά ή διαφανή. Η νέα πολεοδομία απαιτεί κάθε τμήμα του οικοδομικού συνόλου να διαλέγεται με τα άλλα, για να συμπληρώσει την δικιά του εικόνα: «Ύμνος στη ποίηση του μη τελειωμένου στη συμμετοχή των χρηστών σε κάθε σχεδιαστική φάση, στη συνάντηση μεταξύ καλλιεργημένης διαλεκτικής και λαϊκών ιδιωματισμών, του Kitschσυμπεριλαμβανομένου. Αυτό, είναι σε σύνθεση, το περιεχόμενο της Χάρτας τουMachu Picchu που ξανασυζητήθηκε τον Οκτώβρη ’78 στην πόλη του Μεξικού, κατά την διάρκεια του συνεδρίου της UIA.
