ΓΡΑΜΜΗ – ΕΠΙΠΕΔΟ – ΠΡΙΣΜΑ: Προσθήκη σοφίτας σε οροφοδιαμέρισμα
Α. ΑΝΑΛΥΣΗ
1. Ένα καινοτόμο αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο
Ερμηνεύοντας το ΣΗΜΕΙΟ και τη ΓΡΑΜΜΗ, ο W. Kandinsky και ο P. Klee, αναγνώρισαν, ήδη από την εποχή που δίδασκαν στη σχολή του Bauhaus, πλούσιο συμβολικό και εννοιολογικό περιεχόμενο στις αρχετυπικές αυτές χαράξεις της γραφίδας. Με το θεωρητικό και ζωγραφικό τους έργο, οι μοντέρνοι δάσκαλοι της αφαίρεσης έθεσαν τις αρχές για μια μεθοδική σύνθεση του καμβά, με βάση αυτά τα πρωταρχικά Στοιχεία.
Ποιο θα ήταν άραγε το περιεχόμενο αυτού του ριζοσπαστικού λεξιλογίου αν γινόταν, αναγωγικά με κάποιο τρόπο, να επεκταθεί και στον “τρισδιάστατο καμβά”;
Με εξώθηση (extrusion) στη τρίτη διάσταση, οι αντίστοιχες έννοιες του ΣΗΜΕΙΟΥ, της ΓΡΑΜΜΗΣ και του ΕΠΙΠΕΔΟΥ που προκύπτουν για τον τρισδιάστατο χώρο είναι η ΓΡΑΜΜΗ, το ΕΠΙΠΕΔΟ και το ΠΡΙΣΜΑ. (βλ. πίνακα ΒΑΣΙΚΩΝ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ)
Το καθένα από τα νέα αυτά Στοιχεία φέρει, αναμφίβολα, αισθητικό περιεχόμενο, ανάλογα με τις διαστάσεις, τις αναλογίες και την υλικότητα του. Ταυτόχρονα φέρει όμως συμβολικό και τοπολογικό περιεχόμενο (ανάλογα με τη θέση του), ώστε να γίνεται άμεσα διακριτό το “κοντά” από το “μακρυά”, το “πάνω” από το “κάτω”, το “μέσα” από το “έξω”. Συνεπώς, ένα τέτοιο Σύστημα οργάνωσης του χώρου, που προκύπτει από τα τρία αυτά νέα Στοιχεία, δεν είναι απλώς καλλιτεχνικό. Αντιθέτως, εκφράζοντας με εξαιρετικά περιεκτικό τρόπο σχέσεις χώρου και αρχετυπικά νοήματα της αρχιτεκτονικής, θα μπορούσε να αποτελέσει ένα υποσχόμενο “εργαλείο” για τη συγκρότηση του χώρου.
2. Αναγνώριση του ακινήτου
Το οροφοδιαμέρισμα βρίσκεται στον 3ο και τελευταίο όροφο γωνιακής πολυκατοικίας, κατασκευής του 2003, στον Αγ. Δημήτριο Αττικής. Καλύπτεται με στέγη από beton, η οποία επιτρέπει μέσο καθαρό ύψος χώρου περί τα 5,10μ.
Διαθέτει φαρδιούς εξώστες και προς τους δυο δρόμους, βορειοανατολικά και νοτιοανατολικά. Επίσης κάνει χρήση του δώματος του υποκείμενου ορόφου -νοτιοανατολικά- ως βεράντα, ενώ η βορειοδυτική πλευρά του συνιστά μεσοτοιχία με τη γειτονική οικοδομή και είναι η μόνη “τυφλή” του όψη. Οι στενοί δρόμοι στους οποίους “βλέπει” η πολυκατοικία δικαιολογούν τα στενά ανοίγματα στην όψη της. Η προσφερόμενη θέα από τη μελλοντική σοφίτα είναι η τυπική κορυφογραμμή μιας Αθηναϊκής συνοικίας.
Η επιφάνεια του διαμερίσματος στη στάθμη της εισόδου είναι 74τ.μ. Στη νοτιοδυτική γωνία του, εισέρχεται η απόληξη του κεντρικού κλιμακοστασίου της πολυκατοικίας –διαστάσεων 3,70×4,60×2,70μ– αφήνοντας ελεύθερο μέσο ύψος περί τα 2,20μ. μέχρι τη στέγη. Επίσης, δυο ελεύθερα υποστυλώματα διασταυρώνονται με ελεύθερες δοκούς του σκελετού της κατασκευής.
Ο μεν κυβόσχημος “πύργος”, που ορθώνεται στο εσωτερικό του διαμερίσματος, αναγνωρίζεται ως ένα πρίσμα, τα δε ελεύθερα δομικά στοιχεία (υποστυλώματα και δοκοί) που διατρέχουν το χώρο ως γραμμές. Τόσο το πρίσμα όσο και οι γραμμές συνιστούν Στοιχεία του χώρου μελέτης, ενός μεγαλύτερου νοητού κύβου.
3. Ζητούμενα εκμετάλλευσης
- Αξιοποίηση του διατιθέμενου ελεύθερου ύψους για δημιουργία σοφίτας κάτω από τη στέγη (που θα περιλαμβάνει 3 υπνοδωμάτια και 1 λουτρό) και ανάπτυξη στη στάθμη της εισόδου μιας αμιγούς ζώνης διημέρευσης (που θα περιλαμβάνει καθιστικό, τραπεζαρία, χώρο γραφείου, WC ξένων και κουζίνα).
- Διατήρηση των εξωτερικών κουφωμάτων στις θέσεις και στο μέγεθος που έχουν ήδη τοποθετηθεί.
- Αξιοποίηση της ήδη κατασκευασμένης υποδομής για τζάκι, στη βόρεια άκρη της ΒΔ μεσοτοιχίας.
4. Αρχιτεκτονικές επιδιώξεις
Ένταξη του υπάρχοντος πρίσματος, της απόληξης του κεντρικού κλιμακοστασίου, και των υφιστάμενων γραμμών, των υποστυλωμάτων και των δοκών, σε μια σύνθεση με προϋποθέσεις για μια εσωστρεφή κατοίκηση:
- Ενιαίος και διαμπερής χώρος, ο οποίος όμως θα προσφέρει περιοχές απομόνωσης & περιοχές συνεύρεσης.
- Ορθολογικά διανεμημένες λειτουργίες στο χώρο, ο οποίος όμως θα διαθέτει έντονα θεατρικό χαρακτήρα.
- Χρήση ενός νοητικού Συστήματος (ΓΡΑΜΜΗ-ΕΠΙΠΕΔΟ-ΠΡΙΣΜΑ), το οποίο όμως θα συνεργάζεται με το δομικό Σύστημα (ΥΠΟΣΤΥΛΩΜΑ-ΔΟΚΟΣ-ΠΛΑΚΑ).
Β. ΣΥΝΘΕΣΗ
Η συστηματική έρευνα, εξελικτικά, θα γεννήσει ένα λεξικό στοιχείων τα οποία, αν αναπτυχθούν περαιτέρω, θα οδηγήσουν σε μια “γραμματική.”
W. Kandinsky, 1924, “Point and Line to Plane”
5. Κεντρική Ιδέα
Η απόληξη του κεντρικού κλιμακοστασίου, σε μια ενδιάμεση στάθμη του διπλού ύψους χώρου, αναγνωρίζεται ως ένα πρίσμα και ορθώνεται στη ΝΔ γωνία του διαμερίσματος. Τα διασταυρούμενα γραμμικά στοιχεία του δομικού Συστήματος (υποστυλώματα & δοκοί) αναγνωρίζονται ως γραμμές. Μη μπορώντας να αγνοηθούν, αποτελούν αναπόφευκτα τα πρώτο στοιχεία του χώρου μελέτης. Προκειμένου όμως να ενταχθούν σε μια σύνθεση, θα αρκούσε να οριστεί ένα Σύστημα, μέσα στο οποίο το πρίσμα και οι γραμμές δεν θα κρύβονταν αλλά θα προβάλλονταν και θα συμμετείχαν στην οργάνωση του χώρου ισότιμα με τα υπόλοιπα μέλη του Συστήματος.
Κεντρική Ιδέα της σύνθεσης είναι η συγκρότηση του δεδομένου χώρου –του εσωτερικού ενός μεγαλύτερου νοητού κύβου– με Βασικά Στοιχεία του τη ΓΡΑΜΜΗ, το ΕΠΙΠΕΔΟ και το ΠΡΙΣΜΑ.
6. Συγκρότηση του χώρου
Στάδιο 1 Εισάγεται ένα δίπτυχο επίπεδο –διατομής L– για τη φιλοξενία των 2 υπνοδωματίων της σοφίτας και εδράζεται στις δοκούς από beton (γραμμές). Το μεν επίπεδο επενδύεται εξωτερικά με ξύλινα πάνελ ενώ τα γραμμικά στοιχεία του σκελετού του κτηρίου (υποστυλώματα και δοκοί) αφήνονται ελεύθερα και βάφονται στο χρώμα του λευκού, προκειμένου να εκφράζεται το δομικό Σύστημα της κατασκευής. Στον ενιαίο χώρο κάτω από το ξύλινο αυτό Στοιχείο, η κουζίνα, η τραπεζαρία και το γραφείο απολαμβάνουν τη ζεστασιά του υλικού. Έξω από αυτόν, ένας χώρος διπλάσιου ύψους –ο πυρήνας της κατοικίας– προσφέρεται για το καθιστικό με το τζάκι.
Στάδιο 2 Το τρίτο υπνοδωμάτιο χωροθετείται πάνω στην απόληξη του κεντρικού κλιμακοστασίου, δλδ στο “δώμα” του κυβόσχημου “πύργου”. Το πρίσμα αυτό επενδύεται με οπτοπλινθοδομή, μέχρι ενός ύψους, δημιουργώντας έτσι ένα μικροπεριβάλλον κοντά στην ανθρώπινη κλίμακα και με έντονο θεατρικό χαρακτήρα. Η εξώθυρα, το μόνο άνοιγμα στο πρίσμα, μετατοπίζεται σε μια θέση που δεν εμποδίζει την επίπλωση του καθιστικού.
Στάδιο 3 Κοντά στη νέα θέση της εισόδου, προσδιορίζεται μια οικονομική σκάλα ανόδου προς τη σοφίτα, που δεσμεύει από τη ζώνη διημέρευσης την απολύτως αναγκαία επιφάνεια. Πρόκειται για μια ελικοειδή σκάλα που περιελίσσεται γύρω από έναν στύλο, μια νέα κατακόρυφη γραμμή στο χώρο.
Στάδιο 4 Ο χώρος ανάμεσα στο πρίσμα και στο δίπτυχο επίπεδο διατομής-L διατίθεται για τους χώρους υγιεινής: ένα WC ξένων στο ισόγειο και ένα πλήρες λουτρό για την εξυπηρέτηση των υπνοδωματίων στη σοφίτα.
Το Αρχιτεκτονικό γραφείο Δ. Χάμψα δημιουργήθηκε το 2008 στην Αθήνα από τον αρχιτέκτονα μηχανικό Δημήτρη Χάμψα. Πλέον με έδρα τη Σαντορίνη και την Κω, το γραφείο δραστηριοποιείται με το σχεδιασμό κτηρίων, τη διακόσμηση εσωτερικών και εξωτερικών χώρων και ειδικευμένες μελέτες αναστήλωσης/επανάχρησης/ανάδειξης ιστορικών κτηρίων. Έργα του -με θέμα την κατοικία, χώρους φιλοξενίας, εστίασης και εμπορικής χρήσης- έχουν φιλοξενηθεί σε εκθέσεις και εκδόσεις αρχιτεκτονικής.