Κρυστάλλινος Καθεδρικός

…Το μεγαλύτερο και πιο απολαυστικό γυάλινο γλυπτό του κόσμου; Πιθανότατα το ξενοδοχείο Regency Hyatt, της αρχιτεκτονικής εταιρείας Welton Becket στο Ντάλλας. Κατακόρυφα και επικλινή χωροδικτυώματα υποστηρίζουν την αντανακλαστική γυάλινη «επιδερμίδα» και εγκλείουν έναν υποβλητικό οικουμενικό εσωτερικό χώρο. Η εμπειρία εισόδου στο παραδοσιακό χώλ, παρμένο απ’ τα πρότυπα των χώλ των ξενοδοχείων του John Potman, είναι συγκλονιστική.

…Κρυστάλλινο παρεκκλήσιο: Μια πρόταση για παρεκκλήσιο σκεπασμένο με γυαλί από το Bruce Goff σαν πόλη της Οκλαχόμας εδώ και περίπου είκοσι χρόνια. Δεν χτίστηκε ποτέ… Ένα γυάλινο παρεκκλήσιο που τελικά χτίστηκε: Η εκκλησιούλα Wayfarer, του αρχιτέκτονα Lloyd Wright, γιού του Frank Lloyd Wright, στην Καλιφόρνια. Αλησμόνητες φψτογραφίες γάμων, με νιόνυφους και επισκέπτες που κοιτάζουν συγκλονιστικά ηλιοβασιλέματα στον Ειρηνικό.

…Ronchamp, Γαλλία παρεκκλήσιο της Παναγίας. Ακόμη κι αν ο Le Corbusier κατέστρεφε περισσότερες γειτονιές απ’ αυτές που κατέστρεψε, κι’ ακόμη αν τα περισσότερα απ’ τα περιβαλλοντικά και αλαζονικά μη εναρμονισμένα έργα του ήταν απλώς ασκήσεις για να τις αρνηθεί αργότερα και να φτιάξει μόνο ένα έργο, το αφάνταστα εξαιρετικό παρεκκλήσιο της Ronchamps, τα εγκλήματα του συγχωρούνται και η προσπάθεια του άξιζε τον κόπο.

…Εκκλησία Kaleva, Tampere, Φινλανδία: Η Chartres του εικοστού αιώνα. Έργο για ένα μεγάλο αλλά ταπεινό εκκλησίασμα, προϊών περιορισμένου προϋπολογισμού, έργο του Reima Pietila, και η ιδιοφυία του δεν έχει ακόμα καθιερωθεί διεθνώς.

…Η εκκλησία Vuoksenika του Alvar Aalto! Το παρεκκλήσιο στο Otaniemi, των αρχιτεκτόνων Kaija και Heikki Siren! Παραπορτιανή στη Μύκονο, και τόσα άλλα παρεκκλήσια κατασκευασμένα απ’ τη λαϊκή ιδιοφυΐα, όλα έργα που προξενούν αισθήματα θείας πνευματικότητας!!!

…Οι μεγάλοι καθεδρικοί ναοί των Γοτθικών χρόνων: το «υψηλόν» του Μέλανου δριμού το φως μέσα από τα δέντρα μετουσιωμένο με κρύσταλλο στο χτύπημα του με τις κατασκευαστικές νευρώσεις στις οροφές των αχανών εσωτερικών τα μεγάλα κυκλικά παράθυρα (Rose window) με τα βιτρώ πάνω απ’ την είσοδο…

…Γλυπτά τέρατα και φιγούρες, πολλές ακόμη θαμένες σ’ ασμίλευτες πέτρες, άλλες μισοτελειωμένες απ’ το θάνατο των μεσαιωνικών γλυπτό-μαστόρων. Αλλά και πλησιέστερα στην Αμερική, στις μέρες μας: Η μεγάλη σειρά των ξενοδοχείων του John Potman ή άλλων αρχιτεκτόνων που συνθέσαν κατά τα πρότυπα του, με το ξενοδοχείο του Welton Becketσαν αντιπροσωπευτικότερη παραλλαγή.

…Τότε, γιατί; Γιατί ο «κρυστάλλινος Καθεδρικός», στη Λεωφόρο Τσάπμαν με τα τόσα παλιότερα ή και νεώτερα παραδείγματα του είδους έπρεπε νάναι αυτός που τελικά έγινε. Η απλοική διατύπωση μιας διαγραμματικής λύσεως με παιδαριώδη και αχαρακτήριστη γεωμετρία, διάθεση πάρκινγκ εμπορικού κέντρου και εγκλείσεως χώρου μέσω μη νεωτερίστικου κατασκευαστικού συστήματος, που μόλις πρόσφατα είχε χρησιμοποιηθεί με σύνεση κι επιτυχία σε σειρά άλλων έργων (ξενοδοχείο στο Ντάλλας, Πόμπσον square στο Βανκούβερ κτλ. Κτλ.). Ο Θόλος της Αγίας Σοφίας έπεσε μια φορά. Ίσως μια κατασκευαστική αποτυχία θάχει γίνει αιτία για τη δημιουργία υψηλότερης λύσεως. Κι ενώ μπορεί κανείς να δεχτεί ότι το κατασκευαστικό σύστημα πιθανώς να προξενήσει εντύπωση στους επισκέπτες που δεν ξέραν περισσότερα απ’ ό,τι τους σερβίρεται, θα πρέπει να στεναχωριέται κανείς με τους γραφτούς επαίνους ωρισμένων κριτικών. Ακόμη δε περισσότερο κανείς θλίβεται που ο ίδιος ο Αρχιτέκτονας, ο Philip Johnson, σε δημοσίευση του ιδρυτικού οργανισμού, χαρακτηρίζει αυτό το έργο ως το ανώτατο επίτευγμα της καριέρας του.

…Ειδικό εφέκτ; Όχι και τόσο. Η εντύπωση είναι απότομη και γρήγορη, διαρκεί ελάχιστα. Μπήκες μέσα, το είδες, το είδες όλο. Και το μ’ αυτό; Οι ψυλές χωροδικτυωματικές πόρτες; Η τεχνολογία έχει δημιουργήσει ψηλότερες, μερικές απ’ αυτές στην κοντινή αεροπορική βάση της Σάντα Άννα, στα υπόστεγα αεροπλάνων. Οπωσδήποτε γίνονται. Το μέγεθος του χώρου; Είναι πραγματικά μεγάλος…και μόνο μερικά μίλια πιο κάτω, στον ίδιο αυτοκινητόδρομο, βρίσκεις την Disneyland στο Ορλάνδο της Φλόριδας, θα δείς περισσότερα. Γιατί δεν πας στο Ορλάνδο; Υπάρχουν τόσα χωρο-ειδικά τρύκ εκεί πέρα…Αλλά ίσως υπάρχει μια καλύτερη ιδέα για σένα: Ικανοποίησε τις φαντασιώσεις σου μ’ έναν απ’ τους τρόπους που ήδη ξέρεις (είπε ο Johnson στα εγκαίνια: «Η νότια Καλιφόρνια είναι η γη της επαγγελίας. Που αλλού μπορείς να χτίσεις τις φαντασιώσεις σου;»), μετά πήγαινε ένα σύντομο περίπατο στο κέντρο της πλησιέστερης πόλης θα δεις πολλές γυάλινες «επιδερμίδες»…και για επικοινωνία με το Θεό, στείλε του μια θερμή και τίμια προσευχή που σ’ έσωσε απ΄ το ακριβό ταξίδι στην Καλιφόρνια, σ’ αυτούς τους δύσκολους καιρούς της οικονομικής κατήφειας και ενεργειακής κρίσεως.