Μόλυβος. Τουριστική Ανάπτυξη.

page23_01Το φαινόμενο που η διάλεξή μας είχε πρόθεση να ερευνήσει, ήταν η αυξανόμενη «τουριστική ανάπτυξη» της χώρας μας. Δεν μελετήσαμε το θέμα μας «θεωρητικά» γιατί: απ’ τη μια αυτό έχει γίνει από πιο αρμόδιους, απ’ την άλλη γιατί θέλαμε να μελετήσουμε μια λύση στα συγκεκριμένα προβλήματα που γεννιούνται από την τουριστική ανάπτυξη, δυνατή μέσα στο σημερινό κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο, επόμενα όχι ριζική.
Πρόσφορη σε μια τέτοια μελέτη ήταν μια περιορισμένη «κοινωνία». Διαλέξαμε το Μόλυβο σαν αντιπροσωπευτική περιοχή με φθίνουσα πρωτογενή παραγωγή, έντονη ιστορική και πολιτιστική παράδοση, με φυσική ομορφιά και παραδοσιακό περιβάλλον, περιοχή «ανεξερεύνητη» για το μεγάλο τουριστικό κεφάλαιο αλλά με σαφείς γοργής τουριστικής ανάπτυξης.

Οικισμός
Στο τέλος του 18ου αιώνα, με την συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή, τα προνόμια που κατάκτησαν οι Έλληνες έμποροι, στεριώνουν τον ρόλο του μεταπράτει-έμπορα. Την ίδια εποχή, αρχίζει και η οικονομική ακμή του νησιού, που συντελείται μέσα στα πλαίσια του φεουδαρχικού συστήματος της τουρκικής αυτοκρατορίας μέχρι το 1912, που περνάει στην ελληνική κυριαρχία. Την τελική του μορφή την πήρε ο οικισμός την εποχή της ακμής του μέσα στον 19ο αιώνα.
Η μορφολογία του εδάφους και οι συγκεκριμένες κοινωνικές συνθηκές μέσα στις οποίες συντελέστηκε η ανάπτυξη του οικισμού, διαμόρφωσαν και το χαρακτήρα του Μόλυβου σε παραδοσιακό οικισμό.
Σήμερα οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες έχουν αλλάξει, όμως το παλιό κέλυφος εξακολουθεί να εξυπηρετεί, στον ένα ή στον άλλο βαθμό, σύγχρονες ανάγκες.
– Το εμπορικό κέντρο του οικισμού αναπτύσσεται γραμμικά σε δύο καλντερίμια και πάνω στην συμβολή τους διαμορφώνεται ένα κάποιο «κέντρο» με καφενείο, βρύση και τζάμι (σημερινός κινηματογράφος).
– Η αγορά λειτουργεί σαν χώρος κοινωνικής επαφής και πέρα από λίγα καφενεία, δεν υπάρχουν άλλοι χώροι ή πλατείες οργανωμένες γι’ αυτό το σκοπό.
– Οι δρόμοι της αγοράς σκεπάζονται με «σαρκίμια», στο ύψος ακριβώς που διαχωρίζονται τα καταστήματα από την κατοικία, που βρίσκεται στο πάνω πάτωμα.

page23_02 page23_03 page23_04 page23_05
– Βασικό στοιχείο του οικισμού αποτελεί η μονάδα κατοικίας, που διακρίνεται από κάποια εσωστρέφεια. Υπάρχει σαφής διαχωρισμός ιδιωτικού και μη ιδιωτικού χώρου. Τα σπίτια έχουν κάτοψη ορθογώνια ή σχήματος Γ, διώροφα κυρίως, αλλά και τριώροφα, με διαφορετικές συχνά ιδιοκτησίες και εισόδους στον κάθε όροφο. Ο χαρακτήρας τους είναι καθαρά στεριανός, διαμορφωμένος σε κοινή βάση μ’ αυτόν της απέναντι στεριάς της Μικράς Ασίας. Υλικά οικοδομής είναι η πέτρα που μένει ανεπίχρηστη αρμολογημένη με μεγάλη τέχνη. Άλλωστε, το νησί διέθετε τεχνίτες ειδικευμένους, για κάθε φάση της οικοδομής. Συχνά ο επάνω όροφος είναι ξύλινος με «σαχνίσι», όπου συγκεντρώνεται η ζωή της οικογένειας.
Το 1964 ο Μόλυβος κρίθηκε διατηρητέος οικισμός, και από τότε ισχύουν περιοριστικά μέτρα σε σχέση με την οικοδόμηση. Παρ’ όλα τα κενά και το στείρο πνεύμα που τους διακρίνει, οι νόμοι αυτοί έχουν συμβάλλει ώστε να μην αλλοιωθεί σημαντικά ο χαρακτήρας του οικισμού. Δεδομένου όμως ότι ο παραδοσιακός χαρακτήρας είναι βασικό στοιχείο για την τουριστική αξιοποίηση του Μόλυβου, είναι αναγκαίο να υπάρξει ιδιαίτερη μέριμνα για την ουσιαστική προστασία και διατήρησή του.

page23_06Παραγωγή
Το λάδι αποτελεί το 32% της συνολικής γεωργικής παραγωγής. Προβλήματα υπάρχουν με το ψηλό κόστος παραγωγής και δυσκολία στην διάθεση του προϊόντος.
– Τα κτηνοτροφικά φυτά και τα κηπευτικά αποτελούν μικρό μόνο ποσοστό της παραγωγής χωρίς δυνατότητες εξαγωγής.
– Τελευταία, αναπτύσσεται η κτηνοτροφία (αιγοπροβατοτροφία). Δεν υπάρχουν μεγάλες κτηνοτροφικές μονάδες και οι εξαγωγές είναι μικρές.
– Υπάρχει γεωργοκτηνοτροφικός συνεταιρισμός με σημαντική δραστηριότητα. Μέλη του είναι το 65% των παραγωγών. Διαθέτει τριβείο, τυροκομείο, αποθήκες ζωοτροφών, πρατήριο λιανικής πώλησης. Προοπτικές: Μέσα στην οικονομική πραγματικότητα της χώρας, διαφαίνονται μικρές δυνατότητες ανάπτυξης της γεωργίας (μικρός κλήρος, ακατάλληλο έδαφος, αδυναμία άρδευσης, δριμύ κλίμα).
Αντίθετα, η περιοχή προσφέρεται για την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας (80% των εδαφών είναι κατάλληλα για βοσκοτόπια) και ειδικότερα της αιγοπροβατοτροφίας.
Δυνατότητες υπάρχουν και για την αλιεία, στο βαθμό που οργανωθεί και συντονισθεί με τα αλιευτικά κέντρα του νησιού.

Τουρισμός
– Η Λέσβος, αν και διαθέτει πολλές περιοχές αξιοποιήσιμες τουριστικά, φυσικές καλλονές, ιστορικές περιοχές, ιαματικές πηγές), μέχρι τώρα έχει μείνει έξω από το τουριστικό κύκλωμα. Η υποδομή του νησιού παραμένει χαμηλή.
Αντίθετα, στον Μόλυβο, η τουριστική κίνηση έχει την αρχή της, στα 1958, με την ανέγερση του πρώτου ξενοδοχείου. Ο Μόλυβος γίνεται το πιο σημαντικό Τουριστικό κέντρο του νησιού και το ’76 χαρακτηρίζεται επίσημα «τουριστική περιοχή».
– Η αυτόνομη αυτή ανάπτυξη του Μόλυβου, οφείλεται στις ιδιαίτερες ιστορικές και πολιτιστικές παραδόσεις, στο όμορφο και έντονα παραδοσιακό του περιβάλλον. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι πρώτοι τουρίστες ήταν φοιτητές καλών τεχνών.
Τα στοιχεία αυτά είναι κυρίαρχα και σήμερα, και παίζουν καθοριστικό ρόλο στο είδος του τουρισμού που αναπτύσσεται στον Μόλυβο. Το μεγαλύτερο μέρος των επισκεπτών, είναι διανοούμενοι, καλλιτέχνες, φοιτητές, κ.λ.π., αντίθετα δε με τη Μυτιλήνη, πολλοί είναι οι αλλοδαποί (69%). Τα τελευταία μόνο χρόνια διευρύνθηκε το φάσμα των κοινωνικών στρωμάτων προέλευσης των επισκεπτών. Ταυτόχρονα εμφανίστηκε και ο οργανωμένος τουρισμός (γκρουπς, κρουαζιερόπλοια).
Η τουριστική κίνηση στο Μόλυβο, διαρκεί από τον Απρίλη μέχρι τον Οκτώβρη. Η υποδομή είναι χαμηλή σε σχέση με τις ανάγκες, αλλά καλύτερη απ’ ότι σ’ άλλες περιοχές του νησιού.
1) Οι ανάγκες στέγασης καλύπτονται από:
Ξενοδοχείο «Δελφίνια ……. 94 κλίνες
CAMPING ………………… 130 άτομα
Νοικιαζόμενα δωμάτια …… 261 κλίνες
2) Για την σίτηση υπάρχουν:
εστιατόριο ……………8 (τον χειμώνα κλείνουν τα 7)
καφενεία …………….. 6
3) Επίσης για την ψυχαγωγία υπάρχουν:
Κινηματογράφος ……. 1 (θερινός και χειμερινός)

Καταστήματα τουριστ.
Ειδών …………… 10
Γκαλερί ………….. 1
DISCOTHEQUE… 1 (κλείνει τον χειμώνα)

Το ετήσιο ακαθάριστο εισόδημα του Μόλυβου, είναι (κατά προσέγγιση):
σίτηση …………… 4.673.100 δρχ. (37%)
διανυκτέρευση …… 3.372.210 δρχ. (26,7%)
ψυχαγωγία,
σουβενίρ ………… 2.942.790 δρχ. (23,3%)
άλλες εξυπη-
ρετήσεις …………. 1.641.900 δρχ. (13%)
___________________________________________
σύνολο ………… 12.630.000 δρχ. (13%)

Γίνεται φανερό από αυτήν την απαρίθμηση, ότι, εκτός από τα «Δελφίνια» που ανήκουν στην «Τουριστική Εταιρεία Λέσβου» (μετοχικό κεφάλαιο 15 εκατομμύρια δρχ.), ο Τουρισμός βρίσκεται στα χέρια ντόπιων μικροεπιχειρήσεων.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει όμως η έρευνα συγκεκριμένα κάθε «επιχειρηματία», κάθε οικογένειας, μιας και οι δραστηριότητές τους είναι η αιτία της απότομης στροφής των κατοίκων στις τουριστικές επιχειρήσεις.
1) Βασική μερίδα οφελουμένων είναι οι οικογένειες που νοικιάζουν δωμάτια και που είναι περίπου 50. Από αυτές 26,5%, αποκλειστικό έσοδο από τα δωμάτια 26,5%, σοβαρό συμπληρωματικό έσοδο 47,0%, καθαρά συμπληρωματικό έσοδο.
Το φαινόμενο αυτό γίνεται κατανοητό, αν υπολογίσουμε, ότι ο μέσος όρος ιδιοκτησίας είναι 6 κρεβάτια, που αποφέρουν καθαρό έσοδο περίπου 40.000 δρχ. τον χρόνο, πόσο ανίκανο να θρέψει από μόνο του μια οικογένεια. Στο εισόδημα αυτό από νοικιαζόμενα δωμάτια, στηρίζονται αποκλειστικά, οικογένειες που έχουν πάνω από 15 κλίνες, καθώς και άλλες δραστηριότητες σχετικές με τον τουρισμό.
2) Οι ιδιοκτήτες των εστιατορίων έχουν ένα καθαρό εισόδημα περίπου 200-250.000 δρχ. το χρόνο. Απ’ αυτούς, οι πιο εύποροι διαθέτουν και δωμάτια.
3) Οι οικοδόμοι τόσον του Μόλυβου, όσο και της γύρω περιοχής, (περίπου 20), εξασφαλίζουν ένα σταθερό μεροκάματο, λόγω του οικοδομικού οργασμού που παρατηρείται.
4) Οι παραγωγοί της περιοχής, διαθέτουν ένα σημαντικό μέρος της
παραγωγής τους, (λαχανικά, αυγά, κ.λ.π.) στο Μόλυβο, κύρια το καλοκαίρι.
5) Τα τουριστικά καταστήματα (σουβενίρ κ.λ.π.) δεν ανήκουν σε Μολυβιάτες.
6) Ο Δήμος, εισπράττει το 5% από, τα έσοδα των νοικιαζόμενων δωματίων, ποσό περίπου 100.000 δρχ. τον χρόνο.
Είναι, λοιπόν, τα ποσά αυτά τόσο ικανοποιητικά για την κάθε οικογένεια, ώστε να δικαιολογείται αυτή η μαζική στροφή προς τον Τουρισμό;
Έχουμε να παρατηρήσουμε τα εξής:
1) Τα ποσά αυτά είναι μεγαλύτερα από τα έσοδα των άλλων οικονομικών δραστηριοτήτων των κατοίκων, σε πολλές περιπτώσεις, (γεωργία, κτηνοτροφία κ.λ.π.), αν υπολογίσουμε όσα έχουν αναφερθεί πιο πάνω, σε σχέση με τις τιμές ασφαλείας κ.λ.π.
2) Σημαντικότερο ακόμα είναι ότι οι επενδύσεις αυτές, παρουσιάζουν ένα κέρδος σημαντικά σταθερότερο από τις άλλες ασχολίες των κατοίκων, με βάση όσα προαναφέρθηκαν για τον πρωτογενή τομέα παραγωγής.
Όπως βλέπουμε λοιπόν, η στροφή των Μολυβιατών σε τουριστικές επενδύσεις στηρίζεται σε ένα απόλυτο κατανοητό υλικό κίνητρο.

Συμπεράσματα – Προτάσεις
1) Παρατηρώντας τις τάσεις εξέλιξης της οικονομίας της περιοχής είναι φανερή η ολοένα και μεγαλύτερη στήριξή της στην ανάπτυξη του τουρισμού. Ορισμένοι τομείς της πρωτογενούς παραγωγής για τους οποίους διαπιστώθηκαν δυνατότητες ανάπτυξης θ’ αποκτήσουν δευτερεύοντα ρόλο (στα πλαίσια της σημερινής γεωργικής πολιτικής, ένταξης στην Ε.Ο.Κ.). Σ’ ένα μόνο βαθμό ανασταλτική, μιας τέτοιας περιοχής, μπορεί να είναι η δράση του γεωργοκτηνοτροφικού συνεταιρισμού και η συνεργασία του με τους αντίστοιχους ολόκληρου του νησιού.
2) Σχετικά με τον τουρισμό είναι φανερό ότι δεν υπάρχει τρόπος να κρατηθεί το μεγάλο κεφάλαιο μακριά από την περιοχή. Είναι όμως δυνατό με την συνένωση και οργάνωση των κατοίκων, ν’ αναπτυχθεί τουρισμός που να απευθύνεται στο μέσο και χαμηλό εισόδημα και να ωφελεί ευρύτερο φάσμα εργαζομένων της περιοχής.
Βασικό μέσο θα είναι η επενδυτική δραστηριότητα κοινωνικών φορέων του Μόλυβου, όπως της αυτοδιοίκησης, του γεωργοκτηνοτροφικού συνεταιρισμού, ή εντός ντόπιου επενδυτικού συνεταιρισμού.
Ένας τέτοιος φορέας:
– Θα έχει δυνατότητες μεγαλυτέρων και πιο επικερδών επιχειρήσεων με την ανέγερση οργανωμένων τουριστικών μονάδων, δυνατότητες πιστώσεων και επιχορηγήσεων, εγγυήσεις για συμβάσεις με επιχειρήσεις για την ανέγερση μονάδων που το κόστος τους θ’ αποσβεστεί σταδιακά με την λειτουργία τους.
– Θα έχει μεγαλύτερες δυνατότητες ν’ απαιτήσει από το κράτος έργα υποδομής αλλά και κάθε είδους βοήθεια οικονομική και θεσμική.
Απόλυτα απαραίτητη για την σταθερή λειτουργία μιας τέτοιας συνεταιριστικής επιχείρησης θεωρούμε την ίδρυση ενός τουριστικού γραφείου που θα αναλάβει την διακίνηση των τουριστών μέσω συμβάσεων με δήμους, συνδικάτα, συλλόγους, ελληνικούς και ξένους.
Στοιχεία που θα πρέπει να διαπερνούν μια τέτοια δραστηριότητα είναι
– η προσπάθεια να λείψουν οι μεσάζοντες
– η διεύρυνση του φάσματος των ωφελούμενων
– η παραμονή μεγαλύτερου κεφαλαίου στην περιοχή
3) Ιδιαίτερη πρέπει να είναι η μέριμνα του παραπάνω φορέα για την σταθερή και με ευνοϊκούς όρους απορρόφηση των γεωργικών, κτηνοτροφικών και αλιευτικών προϊόντων μέσα στον Μόλυβο.
4) Τέλος, οι επιπτώσεις μιας τέτοιας τουριστικής ανάπτυξης τόσο στην ζωή, στα ήθη και έθιμα των κατοίκων, όσο και στο παραδοσιακό περιβάλλον, θα είναι ευκολότερο να ελεγχθούν με βάση το κοινό συμφέρον. Απαραίτητη είναι η εκπόνηση μιας ρυθμιστικής μελέτης της περιοχής που την εφαρμογή της πρέπει να αναλάβουν όλοι οι τοπικοί κοινωνικοί φορείς σε συνεργασία με τους αντίστοιχους κρατικούς.

Back to Top