Μια σοβαρή μελέτη πάνω σ’ ένα θέμα τόσο λίγο αντιμετωπισμένο επιστημονικά στην ελληνική βιβλιογραφία είναι πάντα όχι μόνο άξιο προσοχής αλλά οπωσδήποτε και κάθε επιστήμης.
Είναι γεγονός ότι η προστασία των μνημείων στη χώρα μας βρίσκεται ακόμη σε εμβρυακή κατάσταση από κάθε άποψη (ξεκινώντας από ένα οργανικό θεσμικό πλαίσιο και τελειώνοντας στην εξειδίκευση των επιστημόνων που πρέπει να ασχολούνται μ’ αυτά τα ειδικά θέματα).
Η προσπάθεια της Α. Κόκκου έρχεται να συμπληρώσει ένα μεγάλο κενό. Βασικά παρουσιάζει σε μια ολοκληρωμένη εργασία την ιστορική, εξελικτική πορεία της μέριμνας για τα μνημεία της χώρας και την παρουσία των πρώτων μουσείων. Έτσι το βιβλίο γίνεται απαραίτητο βοήθημα για μια αξιολόγηση και για μια κριτική αντιμετώπιση στο σύνολό της, μια και προσφέρει την βάση για την ιστορική τεκμηρίωση πάνω στο θέμα που πραγματεύεται.
Στις 344 σελίδες του καλαίσθητου και με πλούσια εικονογράφηση τόμου, η συγγραφεύς επεξεργάζεται το θέμα της, χωρίζοντας την ύλη της σε έξι μέρη – όπως η ίδια σημειώνει στον πρόλογο-: «Έξι βασικά κεφάλαια συνθέτουν την μελέτη»
«Η μέριμνα για τις αρχαιότητες στην Ελλάδα και τα πρώτα μουσεία». Το πρώτο αναφέρεται στην κατάσταση των μνημείων στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και στην κίνηση των Ευρωπαίων περιηγητών στην Ελλάδα από τον 15ο ως το 19ο αιώνα το δεύτερο πραγματεύεται τη μέριμνα για τη διάσωση των μνημείων από τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας ως σήμερα και το τρίτο τη δημιουργία των αρχαιολογικών συλλόγων. Το τέταρτο και το πέμπτο κεφάλαιο έχουν για θέμα την ίδρυση των αθηναϊκών και επαρχιακών μουσείων και το έκτο την ανάγκη νέων μουσείων». Το θέμα είναι τεράστιο και έχει επεκτάσεις πολύ σημαντικές για το «μέλλον» της πολιτιστικής κληρονομιάς μας, τόσο δεινά δοκιμασμένης. Γι’ αυτό και η συμβολή της μελέτης αυτής είναι θετική για το γεγονός ότι «προετοιμάζει» και καλύπτει μεθοδικά την ιστορική συνέχεια αντιμετώπισης των προβλημάτων αυτών. Οι διάφορες προσπάθειες – σκέψεις της εποχής της Ελληνικής Επανάστασης και οι πρώτες ενέργειες της διακυβέρνησης Καποδίστρια που ακολουθούνε τις παρατηρήσεις, για τα τόσο λίγο γνωστά γεγονότα της τουρκοκρατούμενης εποχής, έρχονται να πλαισιώσουν την εποχή του νεοκλασικισμού – την εποχή των μεγάλων επεμβάσεων – που αρχίζει στην Ελλάδα με την βασιλεία του Όθωνα. Οι πρώτες αναστηλώσεις στην Ακρόπολη και η επέμβαση των ROSS, Κλεάνθη και SCHAUBERT, του LEO VON KLENZE, ο οποίος: «Με προτάσεις που υπέβαλε επίσημα στην Αντιβασιλεία, υπέδειξε να πάψει η Ακρόπολη να χρησιμοποιείται ως φρούριο, να απελευθερωθεί ο ιερός βράχος από τα νεώτερα προκτίσματα» (Βλ. σελ. 79) δηλαδή κάνει την εισήγηση της κατεδάφισης του νεώτερου οικισμού, με τη συνολική επέμβαση πάνω στο βράχο. Είναι ένα πολύ σημαντικό θέμα που παραμένει ακόμη ανοικτό και συζητήσιμο για την ορθότητα ή όχι της ενέργειας εκείνης. Και σ’ αυτό το σημείο θα μπορούσε κανείς να αναζητήσει μια κριτική τοποθέτηση, που είναι τελικά και η «θέση», απέναντι στο μεγάλο πρόβλημα της αποκατάστασης.
Στις παρακάτω σελίδες αντιμετωπίζεται με αυστηρή συνέπεια όλη η «ιστορία» και η «αγωνία» της νεοσύστατης Αρχαιολογικής Υπηρεσίας μαζί με την βασική νομοθεσία που διέπει τις αρχαιότητες μέχρι την ιστορική εξέλιξή της, στη σημερινή εποχή.
Στο υπόλοιπο βιβλίο παρουσιάζονται αναλυτικά οι Δημόσιες Συλλογές αρχαιοτήτων καθώς και πολλές ιδιωτικές, από την εποχή του Καποδίστρια μέχρι σήμερα. Επίσης γίνεται μια αναλυτική παρουσίαση στην ιστορία των Μουσείων της Ελλάδος απ’ το Μουσείο της Ακρόπολης μέχρι την Εθνική Πινακοθήκη. Το ίδιο και για τα Επαρχιακά Μουσεία απ’ το Μουσείο Σπάρτης μέχρι του Μουσείου Ιωαννίνων. Τέλος το τελευταίο μέρος του βιβλίου πραγματεύεται το θέμα της ανάγκης νέων μουσείων στον ελληνικό χώρο.
Νομίζουμε ότι η προσπάθεια είναι και αξιέπαινη και «απαραίτητη», μια και καλύπτει μεγάλο κενό στη βιβλιογραφία μας δίνοντας συγχρόνως, απ’ τη σκοπιά της και μια υπενθύμιση πάνω στα τόσο λίγα κατανοημένα, – θα λέγαμε -, θέματα που άπτονται της φιλοσοφίας, πολιτικής και επεμβάσεως τη στιγμή των αποκαταστάσεων των αρχιτεκτονικών μνημείων και της γενικότερης του πολιτιστικού μας πλούτου.
Η μέριμνα των μνημείων και τα πρώτα μουσεία στην Ελλάδα, σελ. 344