Χ. Χρήστου, Μ. Κουμβακάλη – Αναστασιάδη
Σακελλαρίου, Μ.Κ., (Γενική Εποπτεία)
Αθήνα, 1982
Η «Εκδοτική Αθηνών» παρουσίασε τις πρώτες μέρες του Δεκέμβρη, στην κατάμεστη Αίθουσα της Αρχαιολογικής Εταιρείας και παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας έναν ωραιότατο, πολυσέλιδο και πλούσια εικονογραφημένο τόμο.
Πρόκειται για τον πρώτο μιας σειράς που ο εκδότης εγκαινιάζει. Πραγματικά το βιβλίο: «Μακεδονία 4000 χρόνια ελληνικής ιστορίας και πολιτισμού» έρχεται να πλουτίσει την ελληνική αλλά και τη διεθνή βιβλιογραφία στα πλαίσια της συλλογής «Ιστορικοί Ελληνικοί Χώροι».
Πρόκειται για συλλογική εργασία κάτω από την εποπτεία του Καθηγητή κ. Μ. Κ. Σακελλαρίου- γνωστού ερευνητή και ιστορικού. Ονόματα όπως της Ελ. Αρβέλερ, του Μ. Ανδρόνικου, Μ. Χατζηδάκη, Ν. Κ. Μουτσοπούλου και πολλών άλλων ελλήνων και ξένων ερευνητών, αποτελούν μια βασική εγγύηση ποιότητας.
Έτσι στις 575 σελίδες του ο τόμος περιλαμβάνει – μετά της Εισαγωγή από τον Μ. Σακελλαρίου και τη «Γεωγραφική Εικόνα της Μακεδονίας» από τον M. Sivignon τρεις βασικές ενότητες.
Η πρώτη, είναι αφιερωμένη στην Αρχαία Μακεδονία, η δεύτερη στην Βυζαντινή Μακεδονία και η τελευταία στη Νεώτερη εποχή της ιστορίας της Μακεδονίας.
Από τα κεφάλαια που ιδιαίτερα έχουν ενδιαφέρον για τον αρχιτέκτονα – εκτός φυσικά των άλλων – είναι: του Μ. Ανδρόνικου για την τέχνη στην Αρχαϊκή και Κλασική περίοδο, του Ι. Τουράτσογλου για την τέχνη στους Ελληνιστικούς χρόνους, του Ι. Παντερμαλή για τα μνημεία και τη τέχνη κατά τη περίοδο της Ρωμαιοκρατίας. Η Παλαιοχριστιανική τέχνη έχει γραφτεί από την Α. Τσιτουρίδου και η πρώιμη βυζαντινή τέχνη από τη πέννα του Μ. Χατζηδάκη, ο οποίος έχει γράψει επίσης και για την τέχνη από τον 10ο αιώνα ως το 1204. Ο ίδιος συγγραφέας αναπτύσσει στον τόμο και το κεφάλαιο: « Η τέχνη κατά την ύστερη βυζαντινή εποχή», όπως επίσης και εκείνο για τη μεταβυζαντινή τέχνη (1430 – 1830).
Αν και λιγοσέλιδο το κεφάλαιο το σχετικό με τη Λαϊκή Αρχιτεκτονική της Μακεδονίας του Ν. Κ. Μουτσόπουλου, καταφέρνει να καλύψει όλο το φάσμα των επιννοήσεων της αρχιτεκτονικής αυτής, δίνοντας ένα πρώτο «οδηγό» στον ενδιαφερόμενο μελετητή.
Φυσικά το βιβλίο δεν αποτελεί πόνημα «για αρχιτέκτονες», αλλά πιστεύουμε ότι κυρίως οι αρχιτέκτονες πρέπει να το διαβάσουν μια και καταφέρνει να συλλέξει – το τόσο ευρύ φάσμα περιεχομένων – το ιστορικό γίγνεσθαι του μακραίωνος πολιτισμού της Μακεδονίας. Πολιτισμού σημαντικού για την Ελλάδα, τα Βαλκάνια και ολόκληρο τον κόσμο.
Ίσως θα ήταν ευκταίο στους επόμενους τόμους να συμπεριληφθούν κεφάλαια – ιδιαίτερα πάνω σε θέματα ιστορίας των πόλεων και οικισμού – γραμμένα από αρχιτέκτονες. Νομίζουμε ότι ο κλάδος διαθέτει ειδικούς που μπορούν να αντιμετωπίσουν με γνώση και άνεση τα ιστορικά προβλήματα του συγκεκριμένου επιστημονικού τους χώρου.
Τέλος πρέπει εδώ να εκφράσουμε τον θαυμασμό μας στο εκδοτικό μέρος του τόμου που αποτελεί ένα απόκτημα στην νεώτερη ελληνική τεχνική του βιβλίου ποιότητας.